Het accountantskantoor in 2020

Hoe ziet het accountantskantoor er in 2020 uit? Die vraag stelde de commissie vaktechniek van het SRA mij een kleine twee weken geleden. Een vraag die mij nu een klein beetje achtervolgt, omdat het antwoord dat je hierop moet geven, niet even op papier staat. Hoewel, vorig jaar waagde het NIVRA al eens een poging door middel van het uitbrengen van de jaarrekening van het accountantskantoor van de toekomst: Zilch. Dus ik zou mij er gemakkelijk vanaf kunnen maken en kunnen verwijzen naar dit jaarverslag, het is nog steeds te downloaden. Persoonlijk vind ik dat aan dit ‘experiment’ veel te weinig aandacht is besteed. Daarom kies ik er voor om het toch nog maar een keer onder de aandacht te brengen, omdat het blijft lokken hoe het accountantskantoor er in 2020 uitziet.

Bestaat het nog?
De eerste vraag die we ons moeten stellen, is of het accountantskantoor in 2020 nog wel bestaat? Laat ik u maar gelijk geruststellen: ik denk dat er in 2020 nog steeds accountantskantoren zullen bestaan. Er zal ook in 2020 behoefte bestaan aan het verstrekken van zekerheid bij financiële informatie. Let wel, ik spreek duidelijk over informatie en niet over verantwoordingen. Omdat de accountant in 2020 zekerheid zal moeten geven bij veel meer verschijningsvormen van financiële informatie dan vandaag de dag. Ik hoop dat we in 2020 inmiddels uit de discussie zijn of we nu wel of niet een verklaring kunnen geven bij een XBRL-bericht. Dat is wel essentieel, want in 2020 zal de wereld nog verder gedigitaliseerd zijn en zullen alle administratieve processen binnen en tussen organisaties inmiddels volledig gedigitaliseerd zijn. Voor de criticasters die zullen zeggen dat papier nooit zal verdwijnen: ik denk dat papier in 2020 digitaal zal zijn. Alleen maar omdat papier in 2020 niet meer te betalen is. Ik besef dat ik hiermee wel gelijk iets anders zeg: als het hele administratieve proces gedigitaliseerd wordt, zal de administratieve dienstverlening verdwijnen. Immers, facturen en bankafschriften komen automatisch de administratie binnen en de systemen zijn intelligent genoeg om ze direct te boeken. In logistieke processen bestaan zaken als pakbonnen inmiddels al 20 jaar niet meer en lopen ook alle logistieke processen binnen en tussen organisaties volledig gedigitaliseerd. Ook is het de vraag of het samenstellen voor een groot deel geautomatiseerd zal plaatsvinden. Dus wat dat betreft zal er in het accountantskantoor het nodige veranderd zijn.

Digitale processen
De accountant die in 2020 zekerheid wil toevoegen aan financiële informatie zal bekend moeten zijn met de digitale processen op basis waarvan die financiële informatie wordt opgesteld. Dat is wel een probleem, want die informatie is gewoon met Google Financial Monitor of Fikki (your Financial Wikki) op te vragen. En niet in de traditionele vorm van een jaarrekening, maar men kan met de informatie spelen. Maar als eindgebruiker van de informatie wil je wel de zekerheid dat die informatie klopt en daarom kan je altijd door dubbel klikken zien of de informatie door een accountantskantoor goedgekeurd is. Dat kan alleen maar door de digitale stromen continu te auditen en dat doen accountants dus ook door middel van zeer geavanceerd gereedschap dat continu de digitale stromen analyseert. De accountant is dus meer de financiële procesoperator geworden die boven op de digitale snelweg zit en daar continu de stromen monitort. Daarnaast is het ook de accountant die jaarlijks de bedrijven controleert die actief zijn op de digitale snelweg, op integriteit van de leiding en op de interne controlemechanismen binnen de organisatie. Die rapporteert de accountant aan de RvC, waarbij hij tevens kijkt naar de continuïteit van de organisatie.
De accountant staat in 2020 ook onder toezicht van de Autoriteit Digitale Financiële Markten.

Mensen
Werken er dan in 2020 heel andere mensen op het accountantskantoor? In de eerste plaats zullen we behoefte blijven houden aan mensen die op onafhankelijk wijze in staat zullen zijn om financiële informatie te controleren. Tegelijkertijd zullen zij wel verstand moeten hebben van de digitale snelweg waar de bron van de financiële informatie zich bevindt. Daarmee worden niet alle accountants EDP-auditors, maar zij zullen wel – veel meer dan voorheen –ICT in hun bagage mee moeten nemen. De accountant wordt de procesoperator van de financiële informatiestromen en dan moet je wel weten hoe het proces in elkaar steekt. Daarbij maakt de accountant ook steeds meer gebruik van elektronische hulpmiddelen, die hem helpen om de complexe digitale wereld te analyseren, te ontwarren, risico’s te herkennen en controles uit te voeren. Die lijken niet meer op de hulpmiddelen die de accountant in 2009 had, maar toen was de wereld eigenlijk nog heel eenvoudig, vergeleken met de complexiteit in 2020.
Dit zeggende moet er ook wat in de opleiding veranderen en de vraag is of we dan moeten schrikken van een uitspraak van de voorzitter van de NOvAA dat de accountantsorganisatie de grip op de opleiding heeft verloren? Immers, er zijn genoeg wijze mannen geweest die in de afgelopen jaren hebben geroepen dat er in het accountancyonderwijs meer ruimte moet zijn voor ICT en tot op heden is daar nog steeds te weinig mee gedaan.

Advies
Heb ik nog niet de vraag beantwoord wat er zal gebeuren met de adviesdiensten van accountantskantoren. Immers, nu wordt vaak aangegeven dat advies de vervanging gaat worden voor de samenstelpraktijk. Ik denk dat accountants, zeker in het kleinere MKB, meer een rol van adviseur zullen krijgen. De adviseur die voor de onderneming uit de brij van financiële gegevens de relevante informatie destilleert en analyseert. Daarbij gebruikt hij ook hulpmiddelen als benchmarking en simulatie en tevens zal hij de klant periodiek raten ten behoeve van externe financiers (lees: banken, maar ik weet niet of we die in 2020 nog steeds zo noemen). Ook daarvoor gebruikt de accountant ander gereedschap en werkt hij natuurlijk samen met een fiscaal analist die binnen de grenzen van het Horizontaal toezicht de klant fiscaal adviseert.

Organisatie
En hoe de samenwerkingsvorm in 2020 zal zijn, dat is nog een beetje onzeker. Zet de ZZP-gedachte zich voort en worden we allemaal ZZP’er of gaan we binnen organisaties meer als ZZP’er werken? Duidelijk is wel dat de wereld in 2020 zo complex is, dat we waarschijnlijk in multidisciplinaire teams moeten werken omdat niemand meer alle specialismen kan bevatten. En of er dan nog sprake is van een maatschap van professionals of andere samenwerkingsvormen? Ik denk dat er meer netwerkorganisaties gaan ontstaan waarin de eigendom over een bredere groep binnen de organisatie verdeeld zal zijn.

Nut
Wat is nu het nut om naar het accountantskantoor in 2020 te kijken? We maken toch geen reuzensprong naar het kantoor in 2020, maar slecht hele kleine stapjes. Natuurlijk moet je niet het kind met het badwater weggooien, maar je moet wel vooruit blijven kijken en dat is van nature niet accountants eigen. Als je kleine stapjes zet, zal je wel moeten weten wat de koers is. Anders verdwaal je, of kom je op een doodlopend stuk terecht. Visualiseren van de verre toekomst helpt en dan moet je ook eens buiten de gebaande paden willen treden. Ik las vandaag dat de Rabobank voor zijn toekomst meer kijkt naar een onderneming als Google dan naar andere banken. En misschien moeten wij er ook maar eens zo over denken. Wat zou Google doen als het een accountantskantoor was? Mooie titel voor een toekomstig blog.