In de laatste maanden kon je geen
krant openslaan of er stond wel iets in over robotisering. Elk gevestigd instituut
heeft er inmiddels wel iets over geschreven en natuurlijk zijn er grote voor-
en tegenstanders.
Een van die tegenstanders is de econoom Robert Gordon, die
stelt dat we helemaal niet in een technologische revolutie zitten. Hij schreef
er een lijvig werk over, ‘The Rise and Fall of American Growth’, en volgens
menigeen heeft dit dezelfde status als het boek van Pikety. Ik zal jullie
eerlijk bekennen dat ik nog niet alle 784 bladzijdes heb gelezen, maar in het
verhaal schuilt wel enige waarheid als je kijkt naar de gehele Amerikaanse
economie. Tegelijkertijd is ook wel spannend dat Gordon voor een interview met de
NRC nog de telefoon pakt en niet skypet. Gordon is een beetje de tegenhanger
van de techno-optimisten in Silicon Valley, die nu met de wet van Moore in de
hand de volgende revolutie aankondigen. En wie heeft er gelijk? Ik worstel een
beetje met mijzelf; de econoom en de ICT’er die in mij huizen, zijn het niet
helemaal met elkaar eens. Wat ik lastig vind, is dat Gordon natuurlijk wel heel
erg focust op de Amerikaanse situatie. Tot de jaren ’70 van de vorige eeuw zette
de Amerikaanse economie heel grote stappen en profiteerde als geen ander van de
industriële revolutie. Maar na de jaren ’70 kwam er meer concurrentie; eerst
vanuit Japan en later vanuit China. Hetzelfde zag je een beetje verlaat ook
weer met Japan gebeuren en mogelijk ook nu weer in China. Als je nu op JFK
landt en naar New York rijdt, heb je soms het idee dat je ergens in Afrika
gedropt bent als je kijkt naar de kwaliteit van de infrastructuur en de
omgeving om je heen. Juist in deze periode is de economie ook een beetje
losgeraakt van de realiteit; de voedingsbodem voor de crisis waar we nu net uit
zijn (of nog middenin zitten). En het lijkt wel of we nog steeds een
synchronisatieprobleem hebben tussen de virtuele en de reële economie. Kijk
naar de recente actie van de ECB en je weet genoeg. Gordon voorspelt een lange
periode van weinig tot geen economische groei en dat geeft weer allerlei
maatschappelijke problemen. En in de huidige geopolitieke context moeten we
daar weer mee oppassen, want ontevredenheid leidt tot populisme en volgens mij
zien we dat al in de praktijk gebeuren.
Nogmaals, ik denk dat Gorden gelijk
heeft, maar dan wel voor de Amerikaanse context. Laten we niet vergeten dat
veel spelers in Silicon Valley wereldspelers zijn. Het feit dat zij groeien
betekent niet zoals vroeger dat er ineens voor heel veel mensen werk is in de
omgeving van deze ondernemingen. Niet zoals bijvoorbeeld bij de productie van
auto's en vliegtuigen het geval was. De wereld is nu, meer dan in de jaren ’70
van de vorige eeuw, het speelveld van de multinationals en werk wordt daar uitgevoerd
waar dat het goedkoopst kan. Bedrijven die op zoek zijn naar talent, richten
hotspots over de wereld op en komen naar de mensen toe in plaats van dat ze de
mensen naar zich toe laten komen. Met andere woorden: de geschiedenis verklaart
een hoop, maar niet altijd alles. De realiteit van vandaag kan toch weer een
andere context hebben. Een andere context kan ook zijn dat innovatie vandaag de
dag ‒ anders dan vroeger ‒ veel meer plaatsvindt in de consumentenmarkt dan via
de route volgens het oude stramien: van defensie naar bedrijfsleven en daarna naar
de consument.
Kortom, Gordon heeft een goed
onderzoek gedaan. Maar of alles opgaat, is ook hier weer de vraag. Zo fel als
hij tegen is, zijn zijn tegenstanders vóór ‒ en dat geeft voldoende stof tot
nadenken. Want op welke wijze wordt de technologische ontwikkeling gehinderd
door economische stagnatie? Iemand moet toch de dingen kopen. En zo zien we dat
het allemaal nog best complex is; in de volgende blog laat ik mijn ICT-licht
over de zaak schijnen.
PS: ook in de wereld draait door werd gesproken over het boek klik hier voor het fragment
